De inleiding
In de inleiding van het boek vertelt de schrijver waarom Ieper zo belangrijk is voor hem. Hij vertelt dat Ieper nu een rustige en mooie plattelandsstad is maar tegelijkertijd ook ‘?n van de belangrijkste steden in de Eerste wereldoorlog. Daarmee bevestigt hij ook dat de Ieper-Salient de plaats is waar hij zal naar teruggrijpen doorheen het boek. De schrijver wil de lezer niet in het onbekende laten en geeft ook in de inleiding een samenvatting van het ontstaan en het verloop van de eerste wereldoorlog. Daarna onthult hij zijn rode draad: Het omgaan met verlies en het verwerken van verdriet na en tijdens de eerste wereldoorlog. In de inleiding kom je te weten dat het boek over herinnering gaat. Hij stelt zich de vraag: ‘Welke aspecten uit het verleden willen we juist blijven benadrukken’?. Deze vraag wordt beantwoord tijdens het boek en hierdoor legt de schrijver de indeling van het boek uit. Het boek bestaat uit 5 delen die uit meerdere hoofdstukken bestaan die vertellen hoe mensen hebben geprobeert via hun herinneringspraktijken allerlei banden te zoeken, met het verleden, met elkaar, met de doden. Dat is het effect en de waarde van herinnering.
Deel1. Oorlog
Het eerste deel van dit boek gaat na hoe soldaten en burgers tijdens de oorlog probeerden te overleven. Deel 1 van dit boek toont hoe mensen leefden in en met de gewelddadige, chaotische, bizarre oorlogsomstandigheden. Deel 1 lijkt op het eerst zicht enkel om de oorlog zelf te gaan en helemaal niet over de herinnering eraan. Maar de hele abnormaliteit van de oorlogsomstandigheden vroeg tijdens en na de oorlog om een verwerking.
In hoofdstuk 1. ‘Het abnormale front’ wordt weergegeven hoe het oorlogsgeweld brutaliseerde. Door gifgas, vlammenwerpers en hevig artillerie toont de schrijver aan hoe deze oorlog een surre??le wereld aan het front cre??erde. Hij vertelt over de beperkte leefruimte in de loopgraven en de ont-schepping van het landschap. Door de gruwelijke omstandigheden vertelt de schrijver ook over het verschijnsel: Zombificatie. Sommige doden leken levend, maar sommige levenden ook dood. Vele soldaten leken levenloos door de groeiende onverschilligheid onder soldaten. Apathie was het gevolg van een langdurige en oververmoeidheid en het voortdurend in angst leven. Het hoofdstuk verteld ook dat de oorlog veel passieve momenten had met veel intensere aanvallen. In de passieve periodes hielden soldaten zich bezig met het schrijven van brieven en het ontluizen van hun kleren. Het aftakelend tijdsbesef en het gevoel van onmacht zijn ook besproken onderwerpen in dit hoofdstuk.
In hoofdstuk 2. ‘Leven met een Grote Oorlog’ wordt uitgelegd hoe groot de rol van het natie gevoel was. Het natie-idee was voor soldaten van groot belang om het moreel hoog te houden. Niet alleen de soldaten moesten leven met de oorlog maar ook het thuisfront. In het hoofdstuk wordt verteld hoe slecht het thuisfront op de hoogte was van de omstandigheden aan het front. Er wordt ook verteld hoeveel soldaten er probeerden te ontsnappen aan de ontmenselijking van het front via zelfverwonding om zo even te kunnen ontsnappen aan de chaos. Een ander fenomeen die omschreven wordt zijn de nieuwe vormen van betekenisgeven aan het front. In humor, woordspelletjes en kleine rituelen vonden zij ook creatieve manieren om een zekere vorm van betekenis te geven aan en enige mate van controle te verwerven over de brutale omstandigheden waarde ze gedwongen moesten leven. Ook begon men aan het front te geloven als je tijd er was die wel zou komen en alles van geluk afhing daarom plaatsten de soldaten Onze-Lieve-Vrouwbeeldjes en hoefijzers. Dit hoofdstuk toont ook aan dat ondanks alle mogelijke vormen van zingeving aan de oorlog het voor vele soldaten te veel werd en men ten onder ging aan shell shock en anderen hoopten op een niet-levensbedreigende verwonding. De oorlog was ‘niet te beschrijven’. Deze onmogelijkheid zou de naoorlogse herinnering heel diepgaand be??nvloeden.
Deel 2. De oorlog Be??indigen.
In het 2de deel onderzoekt men hoe mensen die zelf het oorlogsgeweld hebben meegemaakt in de Ieper-Salient onmiddellijk na de oorlog niet zozeer inspanningen deden om de oorlog blijvend te herinneren, maar vooral om een vertrouwde leefwereld te herwinnen. Voor de lokale inwoners was de confrontatie met het verwoeste slagveld meestal onvermijdelijk. Bij hun terugkeer probeerden zij een normale, vooroorlogse materi??le en sociale leefwereld letterlijk te herstellen tijdens de periode van de heropbouw. De meeste ex-soldaten poogden een vertrouwde leefwereld terug te vinden binnen hun families en sommigen van hen reisden terug naar de voormalige frontzone, onder meer in een poging om hun rol in de oorlog te begrijpen.
In hoofdstuk 3. ‘Veteranen’ beschrijft de schrijver hoe veteranen probeerden de oorlog te vergeten binnen de huiselijke sfeer, maar dit hoofdstuk heeft vooral aandacht aan de ex-soldaten die naar de vroegere slagvelden rond Ieper terugreisden om hun eigen rol en ervaringen in de oorlog alsnog beter te kunnen begrijpen. Het hoofdstuk verteld over hoe moeilijk het was om hun verhalen te delen. Hoe wreed het front was en hoe beschaafde mannen veranderden in beesten. Het verteld ook over hoe barakken die een caf?? waren hielpen om de oorlog te vergeten. Ex-soldaten zongen er soldatenliedjes om de herschepping van de oorlogsomgeving waar te maken. Ze moesten de oorlog en de specifieke soldatencultuur die er was ontstaan verwerken want het was allemaal voorbij.
In hoofdstuk4. ‘De wederopbouw in de streek van Ieper’ verteld men over de moeilijke weg die de bewoners van diezelfde, totaal verwoeste streek na de oorlog moesten afleggen om weer een normale leefomgeving op te bouwen en zo de oorlog, jaren na 1918, toch nog te be??indigen. Het hoofdstuk vertelt over de discussies en optochten die ontstonden door de meningsverschillen over de wederopbouw van Ieper. Er waren mensen die Ieper als een nieuwe moderne stad wilden zien, anderen die de ru??nes wilden houden om te onthouden hoe groot en verschrikkelijk de oorlog wel niet was en de laatste groep waren mensen die Ieper terug wilden naar zijn oorspronkelijke staat van voor de oorlog. Drie waarden van Ieper worden hier besproken: De functionele, de cultuurhistorische en de symboolwaarde. Een ander punt dat wordt besproken is het herstellen van het sociale weefsel. Vele ex-soldaten werden kwaad wanneer ze zagen hoe inwoners feest vierden op de graven van hun kameraden. Zo ontstond er een kloof tussen mensen die aan het front hebben gezeten en de mensen die nooit hebben gezien hoe het er aan toe ging.
Deel3. Rouw en het naoorlogse herinneringsproject
In dit deel bestudeert de schrijver hoe de oorlogsherinnering vorm krijgt in de eerste decennia na de oorlog. Veel meer dan zij dei de oorlogsomstandigheden zelf hadden meegemaakt, heeft een andere, nog veel grotere groep waarvan de leefwereld ingrijpend was verandert door de oorlog deze herinnering bepaald: de rouwenden. Vrouwen die hun man verloren, moeders die hun zoon verloren en dochters die hun papa verloren. De oorlogsherinnering werd al snel in de eerste plaats een herinnering aan de gesneuvelden, meer dan aan een herinnering aan militaire gebeurtenissen. Het deel vertrekt van het moeilijke rouwproces bij de nabestaanden van slachtoffers in de oorlog. Dit hoofdstuk toont ook hoe de nabestaanden nood hadden aan contact tussen de levenden en de doden, en zin probeerde te geven aan de dood van zovele jonge soldaten. Een uitgebreid herinneringsproject probeerde in de eerste jaren na de oorlog voor die herinneringen te zorgen. Zoals rond de Ieper-Salient ontstond een heel herinneringslandschap.
Hoofdstuk 5. ‘Rouw en de nood aan herinnering’ spreekt men vooral over verlies en rouw. Het rouwen om doden werd ernstig bemoeilijkt omdat vele lichamen niet gevonden waren, niet mochten gerepatrieerd worden. Er ontstond ook een enorme onzekerheid over de levenden omdat het soms 45 dagen duurde wanneer je post had van het front en in die tijd kon men al gesneuveld zijn. Het hoofdstuk legt uit hoe de familie op de hoogte wordt gebracht en de strijd van de familie om het lichaam thuis te krijgen, te weten te komen hoe hij is gestorven en zoveel mogelijk van zijn bezittingen thuis te brengen. Deze 3 elementen zijn de belangrijkste om het verlies te kunnen verwerken.
Hoofdstuk 6. ‘Een project om de doden te herinneren’ het hoofdstuk vertelt hoe families en grotere leefgemeenschappen hun doden op een succesvolle manier konden herinneren indien zij op een of andere manier contact hadden kunnen leggen met de dode en indien een uitleg zou kunnen worden gegeven aan het verlies. Een feitelijke uitleg, maar vooral een hogere zingeving. Het oprichten van oorlogsmonumenten was een enorme hulp voor de families omdat een voorwerp het leed kon verzachten en zo het contact met de dode mogelijk maakte.
Hoofdstuk 7. ‘ het herinneringslandschap van de Ieper-Salient’ toont de evolutie van het dode landschap naar een meer gecultiveerde omgeving waar monumenten centraal stonden om de doden te herdenken. Bijvoorbeeld De Menenpoort die in 1927 werd ingehuldigd, tegen die tijd was de oorlogsherinnering ontegenzeglijk gericht op de herdenking van de doden: de meeste steden en dorpen hadden hun lokale oorlogsmonumenten, aan het front werden talloze begraafplaatsen aangelegd en vele mensen maakten pelgrimstochten naar het graf van hun gesneuvelde familielid.
Hoofdstuk 8. ‘Pelgrims en toeristen’ vertelt over de familieleden die van ver kwamen om hun overledenen te bezoeken, maar ook de ruzie die er ontstond tussen pelgrims en toeristen die de oorlog niet begrepen in de ogen van de pelgrims. Het toerisme werd aanzien als een bedreiging door zijn oppervlakkigheid voor de sacrale herdenking van de dode, maar ook voor zijn commerci??le karakter.
Bespreking:
Ik vond het boek zeer goed van volgorde. De delen van het boek kwamen in chronologische volgorde dit zorgde ervoor dat verwarring niet voorkomt tijdens het lezen. Het boek is toegankelijk voor iedereen het heeft geen extreem moeilijk taal gebruikt en je moet geen enkele voorkennis van de eerste wereldoorlog hebben. Dit vond ik ook ‘?n van de positieve punten, dat tijdens de inleiding de schrijver beknopt maar voldoende informatie gaf over de eerste wereldoorlog om het boek makkelijker te verstaan en te volgen.
Een verrassend punt was dat je deze keer geen verhaal leest die puur over de oorlog gaat en je bombardeert met datums en namen maar je de oorlog ook laat zien via getuigenissen van soldaten en door de ogen van de familie. De rode draad van het verwerken van verdriet vond ik speciaal en sprak me zeker aan tijdens het lezen. De bijhorende getuigenissen en fragmenten van toen die bevestigden wat de schrijver mij vertelde vond ik een pluspunt en hielp ook om me volledig in te leven in het boek. Het boek heeft bij mij een besef gecre??erd van de omvang en gevolgen van de oorlog die ik voordien niet had. Een iets minder punt vond ik was dat de schrijver zich alleen focuste op een zeer beperkt gebied wat na een tijd voor verveling zorgde.
Kort samengevat gaf het boek een goed beeld van hoe men vroeger de oorlog meemaakte en hoe men de oorlog verwerkte en was dit volgens mij op de meest passende manier weergegeven.
De auteur:
De auteur schreef dit boek na zijn doctoraalstudie waar hij 4 jaar aan werkte. Door zijn studie: Antropologie, koos hij er voor om te bestuderen hoe mensen sinds de oorlog in de streek van Ieper zijn omgegaan met het oorlogsverleden. De auteur heeft vele bronnen en getuigenissen raad gepleegd en is ook veel gaan praten met mensen in de streek om een duidelijker beeld te krijgen van wat er allemaal omging in de hoofden van de mens in tijd van oorlog. Verder heeft de auteur geen specifieke aanleiding voor het schrijven van dit boek.
Beschouwing van de opdracht:
In het begin zag ik op tegen de opdracht omdat ik vind dat na 100 jaar het tijd is om de oorlog te vergeten maar door dit boek is mijn visie helemaal verandert. Dit boek heeft er voor gezorgd dat ik eindelijk besefte wat de omvang van de oorlog was en hoe cruciaal de gevolgen waren. Het is ook een goede opdracht om uit een boek de essentie te halen en niet zomaar een boek te lezen. De opdracht sluit ook aan bij de leerstof wat handig is want zo kunnen we eventueel de leerstof beter verstaan. Ik heb me wel mispakt aan de tijd van de opdracht wat er voor zorgde dat het nipt werd maar we kregen zeker voldoende tijd. Het is niet ‘?n van de makkelijkste opdrachten maar ik vind dat deze opdrachten wel nodig zijn in voorbereiding wanneer we later verder studeren.