Het begrip heilig is een veelomvattend begrip. Een heilige heeft verschillende betekenissen in verschillende godsdiensten, ook zijn er in godsdiensten verschillen om te bepalen of iemand heilig is. Er is geprobeerd om het begrip heilig een algemene betekenis te geven. John A. Coleman kwam tot deze overeenkomsten in verschillende godsdiensten:
– Een heilige heeft een voorbeeldfunctie
– Ze zijn een bijzondere leraar
– Ze laten wonderen gebeuren
– Ze bemiddelen
– Ze hebben een speciale relatie tot ‘het heilige’
Een heilige in het christendom
In het christendom wordt de titel heilige gegeven aan een overleden persoon die gelovig heeft geleefd en bijzondere dingen heeft gedaan. In de eerste eeuwen werden alleen martelaren (iemand die lijdt of sterft voor zijn of haar geloof) vereerd en heilig verklaard. Kerkvaders (theoloog en schrijver in de christelijke kerk), woestijnvaders (een gelovige die in afzondering leeft) en bisschoppen werden in de vroege middeleeuwen ook vereerd. De gelovigen zeiden dat de heilige na hun dood in de hemel waren en God konden be??nvloeden, dus niet rechtstreeks ingrijpen van een heilige, maar via God. Anders zou de macht van God worden aangetast. Een verzameling van het leven van verschillende heiligen staat in de Legenda Aurea. Sommige (legendarische) personen werden in de middeleeuwen ook heilig, omdat ze werden vereerd door het volk. Heel soms werden mensen die nog in leven waren heiligen genoemd. In de late middeleeuwen kon alleen de kerk nog mensen heilig verklaren, daar waren strenge regels voor. Vanaf toen kon je nog alleen heilig worden verklaard na je dood, omdat je alleen heilig kunt zijn als je in de hemel bent. Als je dus levend heilig wordt genoemd kun je nog dingen doen waardoor je naar de hel moet. Namen van heiligen werden vaak als voornaam gebruikt. Je kunt op beelden en schilderijen zien of iemand heilig is, omdat die vaak krans boven hun hoofd hebben.
Rooms-katholieke kerk
Sinds de late middeleeuwen kan in de rooms-katholieke kerk alleen de paus nog iemand heilig verklaren. Een bisschop kon tot de middeleeuwen ook nog iemand heilig verklaren. In de rooms-katholieke kerk moet je minstens 2 wonderen, die erkend zijn door de kerk, hebben verricht om heilig te worden verklaard. Als je maar 1 wonder hebt verricht, kun je zalig worden verklaard. Er zijn 4 soorten heiligenvieringen: hoogfeest (belangrijkste kerkelijke dagen), feest, verplichte gedachtenis en vrije gedachtenis. Ze staan in volgorde van belangrijkheid. Een gedachtenis is een dag waarop een heilige of meerdere heiligen worden vereerd. De verplichte gedachtenissen moeten in de mis worden gevierd. Bij de vrije gedachtenissen mag de priester zelf bepalen of hij ze viert. Martyrologium Romanum is de offici??le lijst van heilige en zalige die zo zijn verklaard door de rooms-katholieke kerk. De lijst is niet helemaal volledig. Er staat ook een korte beschrijving van het leven van die heilige of zalige bij. De gebeden die worden gebruikt in de mis op de feestdag staan er ook in. Bij ziekte of gevaar vraagt men vaak om de hulp van een gelovigen. De gelovigen vereren zijn relieken (overblijfselen). Elke stad heeft zijn eigen beschermheilige. Bij het doopsel krijgen de gedoopten de naam of meerdere namen van heiligen. Hoogtijdagen zijn dagen waar een belangrijke heilige wordt vereerd. Vroeger waren de mensen op die dagen vaak vrij.