Afgelopen mei is het eerste fatale ongeluk met een zelfrijdende auto een feit geworden. De auto van Jones Brown kwam onder een oplegger terecht op de snelweg in Florida. Tesla vermoedt dat de sensoren die samenwerken met de automatische piloot het voertuig waarschijnlijk niet hebben gedetecteerd door de combinatie van hoogte, witte kleur en de laagstaande zon. Tesla waarschuwt al langer dat de bestuurder alert moet blijven en altijd moet kunnen ingrijpen. Een groot vraagpunt is hoe het zit met de aansprakelijkheid. In het licht van de opkomst van de zelfrijdende auto’s, moet het aansprakelijkheidsrecht wellicht enkele veranderingen doormaken.
Naar huidig recht is bij een aanrijding de bestuurder aansprakelijk. Wanneer alleen motorrijtuigen of alleen ongemotoriseerden bij een verkeersongeval betrokken zijn, is artikel 6:162 BW van toepassing. Indien het gaat om de aansprakelijkheid van een motorrijtuig jegens een ongemotoriseerde verkeersdeelnemer, is artikel 185 WVW van toepassing.
Stel nu dat auto A en auto B op elkaar botsen door een verboden inhaalmanoeuvre van auto A en auto B spreekt auto A aan tot vergoeding van zijn geleden schade. Gekeken wordt naar 6:162 BW, de onrechtmatige daad. Lid 1 van dit artikel geeft ons de voorwaarden waaronder een beroep op de onrechtmatige daad slaagt. In lid 2 wordt uitgelegd wat onder de onrechtmatige daad precies valt en lid 3 ziet ten slotte op de toerekenbaarheid van de dader. In het geval dat auto A een zelfrijdende auto zou zijn, is de toepasbaarheid van 6:162 BW lastig. Wie is namelijk de ‘hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt’ nu de auto volledig zelf rijdt? Kan de schade wel worden toegerekend aan de bestuurder wanneer deze zelf niet rijdt, maar gereden wordt door de software van de auto?
Ook in het geval van een verkeersongeval tussen een motorrijtuig en een ongemotoriseerde treden complicaties op. Artikel 185 lid 1 WVW geeft hier een regeling voor. De eigenaar van het motorrijtuig is aansprakelijk, tenzij hij een beroep kan doen op overmacht. De Hoge Raad heeft bepaald dat een beroep op overmacht alleen gehonoreerd wordt wanneer ‘het ongeval uitsluitend zou zijn toe te schrijven aan gedragingen van het slachtoffer zelf of van een derde’. Gebreken in het motorrijtuig bevrijden de gemotoriseerde niet van zijn aansprakelijkheid. Voor zover een ongeval met een zelfrijdende auto toegeschreven kan worden aan niet goed werkende software zou wel gekeken kunnen worden naar aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken. 6:173 BW geeft aan dat er sprake moet zijn van een roerende zaak, waarvan bekend is, dat zij, zo niet is voldaan aan de daaraan te stellen eisen, een bijzonder gevaar oplevert voor personen of zaken. 6:173 BW lid 1 wijst echter de bezitter aan als aansprakelijke persoon. De wetgever achtte het niet wenselijk dat de bezitter aansprakelijk wordt gesteld wanneer de producent een gebrekkig product op de markt heeft gebracht. In dit geval moet de benadeelde de producent verantwoordelijk houden. In het geval van een ongeluk met een zelfrijdende auto zou dit dus betekenen de producent aansprakelijk kan worden gesteld, omdat de auto gekenmerkt kan worden als een gebrekkig product, nu er sprake is van een roerende zaak die niet voldoet aan de daaraan te stellen eisen en er wetenschap is dat een gebrek in de software een bijzonder gevaar oplevert voor personen of zaken (bijvoorbeeld een ongeval met een oplegger).
In 2014 was het nog illegaal om in een zelfrijdende auto de weg op te gaan. Minister Schultz heeft daar verandering in gebracht door het indienen van een wetsvoorstel. Het doel was het mogelijk maken van grote testen met zelfrijdende voertuigen. De RDW kreeg de bevoegdheid om de testen goed te keuren en geschikte locaties te zoeken. In 2015 heeft de minister een tweede Kamerbrief gestuurd. Het eerder aangenomen Besluit ontheffingverlening exceptionele transporten bood beperkte mogelijkheid tot kleinschalige testen. Het Besluit moest aangepast worden om grootschalige testen op de openbare weg mogelijk te maken. De RDW moest de bevoegdheid krijgen om de zelfrijdende auto’s op de openbare weg toe te staan. Ook deze wijziging is doorgevoerd.
Er is dus een ontwikkeling in het recht gaande om ‘een stimulerend klimaat voor de verdere ontwikkeling van de zelfrijdende auto scheppen’. Hierbij moeten obstakels genomen worden. Het grootste vraagpunt is echter hoe het zit met de aansprakelijkheid bij een zelfrijdende auto. Zoals aangegeven in dit essay zullen aansprakelijkheidsrisico’s waarschijnlijk verschuiven van de bestuurder naar de producent. Deze ontwikkeling kan ervoor zorgen dat producenten bepaalde nieuwe technologieën nog niet op de markt brengen. Daarom is het zaak dat de wetgeving meebeweegt.
y in here…